هدف از طراحی و برگزاری دوره ادبی «تماشا» چه بود؟
بخش اندکی از نامهای ماندگار در تاریخ شعر فارسی، متعلق به زنان شاعر است. بررسی تذکرهها و منابع تاریخیِ ادبیات، نهتنها کمشماربودن زنان شاعر را آشکار میسازد که محدودیت کمیت و گاه کیفیت شعرها را نیز نشان میدهد و از سویی فاصلۀ زمانی میان این شاعران نیز جلب توجه میکند. در روزگار ما از پروین اعتصامی تا فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی و طاهره صفارزاده چند دهه فاصله است در حالی که در همین فاصلۀ زمانی، نامهای متعددی در شعر درخشیده و ماندگارشدهاند که زن نیستند. در میان زنان شاعر، نامهایی که بر فراز قلههای شعر جای بگیرند و درواقع در تاریخ ادبیات ماندگار شوند و درخششی جهانی نیز پیدا کنند، بسیار کم هستند.
بدیهیست که شعر صرفاً با آموزش یا جهتدهیِ بیرونی به قله نمیرسد؛ انگیزه و عامل اصلی، خود شاعر و جوهرۀ ذوقی و ادبی اوست. شاعر جستجوگر که دائم در تلاش برای نگریستن و زیستن معنادار است، دائم به دریافتهایی تازه میرسد، این کشفها همچنان که شاعر را تعالی و ترقی میبخشد، به مایهمندی و ارجمندی شعر او نیز میانجامد، شاعر در جریان همین جستوجوگری، مسیرهای درستتر را مییابد یا حتی میسازد تا خود و شعر خود را به رتبههای بالا برساند. در عین حال، در مراحل اولیه، آنجا که ذوقی و توانی در شاعری مستعد، آمادۀ دریافتهای بیشتر است، میتوان با حضور در کلاسها، این آمادگیها را قوت بخشید و بهویژه برای زنان که غالبا به شرایط هموارتری برای رشد نیازدارند، میتوان موقعیتی فراهم کرد تا به مرحلهای برسند که بتوانند در میدانی برابر با مردان حضور داشته باشند.
ما باور داریم فراهمسازی زمینه برای زنان جوان شاعر و دریافت آموزشها و حمایتهایی علاوه بر آنچه تا امروز با مطالعه و پشتکار و احتمالا شرکت در برخی کلاسهای آموزشی تجربه یا دریافت کردهاند، میتواند موجب رشد قابلتوجهی در شعرشان باشد و در آینده بهعنوان چهرههای شاخص شعر امروز معرفی شوند. رویکرد کلی ما همین است؛ اینکه با این آموزشها بتوانند رشد بیشتری کنند و نامشان در تاریخ ادبیات و شعر ماندگار شود.
چرا معتقدید ورود به این میدان برابر برای بانوان دشوارتر است؟
به این دلیل که زنان وظایف متعددی دارند؛ مادری، همسری و مسئولیتهای اجتماعی. حتی هویت و ظرایف زنانه آنها همراه با حس مسئولیتپذیری و عاطفیبودن، شرایطی ایجاد میکند که حضورشان در اجتماع و رسیدن به میدانِ برابر تا حدی دیریابتر شود.
در مرکز آفرینشهای ادبی سعی ما این بوده که خدماتی را به این بانوان ارائه دهیم تا با پشتوانۀ استعداد، آمادگی و همت خود، بتوانند رشد بهتری داشته باشند. حدود یک دهه است که ظرفیتها و بنیههای ادبی ارزشمندی میان بسیاری از بانوان جوان دیده شده است؛ شاعران خوشذوق و توانمندی که حیف است بدون حمایت رها شوند. به همین دلیل دفتر شعر حوزه هنری و مرکز آفرینشهای ادبی احساس مسئولیت کرد و تصمیم گرفت در این زمینه به قدر وسع بکوشد تا با تقویت این استعدادها هم از جنبۀ فنی هم معرفتی، خدمتی شایسته به شعر ارائه کند.
این برنامه از چه زمانی آغاز شد و چگونه شکل گرفت؟
از پاییز ۱۴۰۲ با حمایت و همراهی جدی مدیر مرکز آفرینشهای ادبی، میلاد عرفانپور این رویداد ادبی با انتشار فراخوانی آغاز شد. تعدادی از بانوان شعرهای خود را ارسال کردند. این شعرها بررسی و داوری شد و از میان آنها کسانی که آمادگی بیشتری داشتند انتخاب شدند. در دیماه 1402 اولین جلسۀ دورۀ تکمیلی شعر بانوان با عنوان «تماشا» و با عضویت حدود ۳۰ شاعر شروع شد و بهتدریج شاعران دیگری اضافه شدند و تعداد به حدود ۴۰ نفر در سطح ملی رسید.
این جلسات ماهی یکبار برگزار میشود و به صورت حضوری و یکروزه است؛ از صبح تا عصر.
محتوای این کلاسها شامل چه موضوعاتی میشود؟
کلاسها هم جنبه آموزش فنون و مهارتهای ادبی دارند، هم معرفتی و هم رویکرد اجتماعی. از یکسو مباحث فنی شعر و پرورش ذوق و استعداد مطرح میشود، و از سوی دیگر به موضوعات معرفتی، اجتماعی و حتی سیاسی پرداخته میشود؛ چراکه شاعر دغدغهمند و متعهد نسبت به تمام مسائل زندگی حساس و دقیق است.
تنوع در موضوعات و انتخاب استادان با این هدف صورت گرفته است که پس از مدتی، هم شاعران شاخص از دل این جلسات بیرون بیایند، هم مدرسان دانشمند و هم منتقدان توانمند. در واقع کلاسها با سه رویکرد پرورشی سازماندهی شده است؛ شاعر، مدرس و منتقد.
این روند چهطور پیش رفته است؟
تا امروز شانزده جلسه برگزار شده است. جلسۀ چهاردهم یک اردوی تفریحی، در مجتمعی در دماوند برگزار شد که در کنار برنامههای تفریحی، نشست هماندیشی هم داشتیم. بعد از این اردو، نتایج پایش اول را اعلام کردیم که طی آن برخی از اعضای تماشا که انگیزه یا آمادگی لازم را نداشتند یا مشغلهها فرصت فعالیت بیشتری به آنها نمیداد از این دورۀ ادبی حذف شدند و شاعران تازهای با گزینش و مصاحبه به عضویت تماشا درآمدند. به این ترتیب با عضویت حدود هفتاد شاعر از سراسر کشور وارد گام دوم «تماشا» شدیم.
در گام دوم چه تغییراتی ایجاد شد؟
علاوه بر جلسات حضوری، کلاسهای نقد شعر مجازی هم اضافه شد. شاعران جوان در فضای برخط شعرهایشان را میخوانند و شعرشان نقد میشود. همچنین بین جلسات حضوریِ ماهانه، محتواهای متنی و صوتی در اختیار شاعران قرار میدهیم و بازخورد شاعران را، هم در خصوص محتواهای معرفتی، هم دربارۀ کلاسهای حضوری، هم درخصوص کتابهایی که در پایان هرجلسه به شاعران اهدا میشود، در قالبهای مختلفی از جمله شعر، گزارش، خاطره یا یادداشت دریافت میکنیم. این بازخوردها در پایش بعدی، یکی از معیارهای ابقای عضویت شاعران خواهد بود.
کتابهای اهدایی با مشورت هیئت علمی تماشا انتخاب میشود. حتی گاهی نویسنده کتاب را هم دعوت میکنیم تا درباره اثرش صحبت کند و شاعران سوالات خود را از مولف بپرسند و در جریان مباحثات، سهولتی در دریافتها صورت گیرد.
این هیئت علمی چه نقشی دارد؟
هیئت علمی متشکل از هشت شاعر است که در طرح موضوعات کلاسها، انتخاب استادان، عنوان کتابهای اهدایی و گزینش شاعران به منظور عضویت در این دورۀ تکمیلی شعر، ما را یاری میکنند.
چشمانداز شما برای آینده «تماشا» چیست؟
«تماشا»؛ فرصتی برای نگریستن دقیقتر به زندگی و بالندگی شعر زنان است. ما در مجموعه آفرینشهای ادبی امیدواریم دورۀ تکمیلی شعر بانوان انقلاب اسلامی، بتواند پس از مدتی شاعران حرفهای و جدی به جامعه معرفی کند، همچنین منتقدان و مدرسان کارآمد. حمایت حوزه هنری نه با هدف استفاده سازمانی، بلکه صرفا به منظور شکوفایی و پرورش کاملا حرفهای استعدادهای جوان است که با شرکت در این جلسات به فراخور توانایی و ظرفیتشان پیش خواهند رفت و در آینده علاوه بر اثربخشی در جامعه، نامشان در شمار شاعران نامدار در تاریخ شعر ایران خواهد درخشید.
بیشتر بخوانید:
نظر شما